داد وستد، بازرگاني، توليد و خدمات در دنياي امروز، آنچنان نسبت به چند دهه پيش دگرگون شده است که ديگر روش هاي سنتي به هيچ وجه نمي تواند پاسخگوي نيازهاي نوين باشد. اين دگرگوني سبب شده است که صاحبان و اداره کنندگان بنگاه هاي اقتصادي با رقابت فشرده اي در سطح ملي و جهاني رويارو شوند و تلاش کنند تا در اين رقابت نفس گير نه تنها در رديف پيشتازان باقي بمانند بلکه موقعيت خود را بهبود بخشند. به طور کلي افراد، سازمان هاي دولتي، سازمان هاي غير انتفاعي و شرکت هاي انتفاعي گوناگون، ناگزير از انجام رشته فعاليت هاي بازرگاني هستند.
يکي از عوامل مهم موفقيت در اين زمينه ،داشتن اطلاعات و آگاهي از عوامل تاثيرگذار در بازار است. عواملي که اگرکسي راجع به آنها اطلاعات کافي، به روز و درست نداشته باشد، دشـوار مي تواند در دنياي کسب و کار امروزي حـتي در جايي که هست باقي بماند و به سراشيب ورشکستگي نيـفتد.
بخشي از فعاليت هاي بازرگاي فعاليت بازاريابي و فـروش و بخشي خريد است. خريد، عمل ساده ي تغيـير مالکيت و تصرف چيزي در برابر پرداخت وجه (بهاي) آن چيز را مي گويند. تدارکات؛ يعني تأمين نيازمندي هاي موسسه، از مواد و لوازم تا خدمات، درکمترين بهاي ممکن، براي کيفيت مورد نظر و مناسب؛ به گونه اي که نه به تداوم توليد، زيان برسد و نه موجودي انبارها، چنان افزايش يابد که منابع زيادي از سرمايه و نقدينگي شرکت، در گرو آنها باشد. از طرفي توليد کالا و خدمات بدون فروش، مرگ توليـد است. امروزه با گسترش روزافزون صنـايع و تخصصي تر شدن امـور تدارکات و پي بردن به نقش و اهميت فعتاليت هاي تدارکـاتي، سخـن از مديريت مواد به ميان آمـده است.مديريت مواد، افزون بر وظايف ياد شده، در بر گيرنده ي کنترل توليد و مديريت مراکز انبار و توزيع کالاي ساخته شده، و در برخي موارد، نظارت در پخش مستقيمي است که در فروشگاه ها وابسته به شرکت هاي توليدي انجام مي شود. اين روزها، برخي از صنايع پيشرو، بر پايه ي مفهوم مديريت مواد، سازمان يافته اند.
اگرچه پيشرفت هاي کنوني در مديريت تدارکات و فروش ناشي از پيدايش نيازهاي پيچيده ي صنايع است، ولي نمي توان تأثير تسهيلاتي را ناديده گرفت که فن آوري رايانه اي، از راه ايجاد سيستم هاي اطلاعاتي، در اختيار صنايع گذاشته است. در واقع، بدون راهکارهاي نرم افزاري، نمي توان مديريت موفقي در امور فوق داشتدر بخش مديريت تدارکات، افزون بر خريد نيازمندي هاي موسسه به صورت جزئي يا کلي و گاه از طريق انعقاد قرار داد با تأمين کنندگان داخلي ويا واردات کالا از خارج کشور، در امور کنترل موجودي ها، حمل و نقل مواد و ابزار و قطعات در درون و برون از موسسه، دريافت کالاي وارده و بازرسي آن و حتي فروش ضايعات مواد، سرپرستي و نظارت دارد.
در هر گونه تصميم گيري خريد صنعتي، چند پرسش مهم مطرح است:
- به چه ميزان و با چه تواتري بايد خريد کرد؟
- کالا بايد چه ويژگي هاي کيفي داشته باشد و چگونه بايد اين ويژگي ها را توصيف کرد و به عرضه کننده ارائه داد؟
- قيمت مناسب خريد کالا چقدر است؟
- آيا حداقل معادل ارزش ريالي که بابت خريد کالا پرداخت مي شود، ارزش واقعي به صورت کالا دريافت خواهد شد؟
- کالاي مورد نظر را از چه منبع و يا منابع عرضه اي بايد خريداري کرد وچگونه منابع موجود را ارزيابي نمود؟
- آيا به جاي خريد کالاي مورد نظر، مي توان آن را در درون کارخانه ساخت؟
عنوان کنترل موجودي در برگيرنده ي ارزيابي ها و واکاوي هايي براي يافتن پاسخ مناسب براي پرسش 1 است. مسأله کنترل موجودي در شرايط اطمينان و همين مسأله در شرايط عدم اطمينان تدوين کننده سيستم و سياست هاي کنترل هميشگي موجودي انبار مي باشد.
مديريت مواد، نوعي توسعه و پيشرفت جديد مديريت تدارکات شناخته شده است. اگرچه متاسفانه کمتر شرکتي در ايران بر پايه ي فلسفه و سازوکارهاي مديريت مواد سازماندهي شده است.
